tr.arannews:parstoday-İran Zerdüştleri'nin temsilcisi, 11. Dönem İslami Şura Meclisi Araştırma ve Teknoloji Komitesi Başkanı ve İran'daki iki önemli bilim tabanlı şirketler destek yasasının ana tasarımcısı (1389 ve 1401 yıllarında Bilim Tabanlı Şirketler Yasası'nın tasarımcısı) Dr. Esfandiar Ekhtiyari, Yezd'deki ilk Teknopark'ın (Eqbal Teknoloji Merkezi) kurucusu ve "İran'ın Bilim Tabanlı Ekonomi ve Parkları Babası" olarak bilinen bir şahsiyettir. Pars Today muhabiri Atuesa Dinarian'ın Dr. Esfandiar Ekhtiyari ile yaptığı röportaj
Sayın Doktor, genel olarak bilim tabanlı şirketlerden neyi kastediyoruz?
Bilim tabanlı şirketler fikir ve bilgiye dayanarak kurulur ve aslında bu şirketler fikirlerini ve projelerini hayata geçirip satarlar. Bilim tabanlı ekonomide "yenilik" ve "teknoloji" olmak üzere iki önemli unsurla karşı karşıyayız. Bu ekonomi modelinde müşteriler yeniliğin parasını öderler, bu nedenle asla bitmez çünkü fikir sonsuzdur.
Aslında, İranlı büyük şair Sadi'nin "Güçlü olan bilgili olandır" (bilim ve deneyim bir arada) sözü, bilim tabanlı ekonomide pratik bir uygulama bulmaktadır.
Bilim tabanlı şirketler fikri İran'da hangi yıldan beri ortaya çıktı ve ne zaman somut bir hal aldı?
Bilim tabanlı ekonomi, İran'da 1380 yılı civarında İran'daki ilk bilim ve teknoloji parklarının kurulmasıyla somut bir hal aldı.
1389 yılında 13 maddeden oluşan "Bilim Tabanlı Şirketleri ve Araştırma Ticarileştirmeyi Destekleme Yasası" kabul edildi. Bu yasa, bilim tabanlı şirketler ve bilim ve teknoloji parkları için çeşitli destekleyici yapıları ve çerçeveleri tanımladı.
Bu yasanın ardından birçok bilim tabanlı şirket faaliyete geçti ve mevcut şirketler de faaliyetlerini daha da geliştirmeye teşvik edildi. 1401 yılında "Bilim Tabanlı Üretimde Atılım Yasası" adı altında bazı değişikliklerle kabul edildi ve yürürlüğe girdi.
Peki, şu anda İran'daki bilim tabanlı şirketlerin durumu nedir?
Bu alanda iyi bir deneyime sahibiz. Aslında İran, Batı Asya ülkelerinde bilim tabanlı şirketler konusunda bir merkez konumundadır. Küresel ölçekte de iyi bir sıralamadayız. Bu şirketlerin birçoğu iyi bir ihracat ve mali ciroya sahip ve uluslararası alanda faaliyet gösteriyor.
Pars Today muhabirinin Dr. Esfandiar Esfandiyar ile röportajı Uluslararası alanda hangi konularda başarılıyız?
Ülkemizde bu şirketlerin faaliyetleri daha çok teknik ve mühendislik, tıp robotları, biyomedikal mühendisliği, BT, ilaç ve nanoteknoloji alanlarında yoğunlaşmaktadır.
Bilim Tabanlı Şirketlerin Uluslararası Rekabet Gücü ve Destekleyici Politikalar
Birçok İranlı bilim tabanlı şirket, ilaç, mühendislik tıbbı ve ekipman üretimi alanlarında uluslararası alanda rekabet edebilecek kapasiteye sahiptir. Şu anda birçok bilim tabanlı şirket ürünlerini bölge ülkelerine ve diğer ülkelere ihraç etmektedir.
Peki, insan bilimleri ve sanat alanlarında da bu şirketlerin faaliyet göstermesi için bir alan var mı?
Evet, yeni fikirlerin üretildiği ve bu fikirlerin ekonomik faaliyetlerde sunulabildiği her alanda bilim tabanlı ekonomi ortaya çıkmıştır. Örneğin, turizmde, kişisel evi pansiyon olarak kullanarak gelir elde etme fikrini ilk ortaya atan kişiye bilim tabanlı ekonomi örneği olarak bakılabilir.
Amerika Birleşik Devletleri'nin yaptırımları bilim tabanlı şirketlerin çalışmaları üzerinde nasıl bir etkiye sahip olmuştur?
Yaptırımlar bir bakıma oldukça faydalı olmuştur, çünkü bu şirketlerin birçoğu iç boşluğa ve ihtiyaç duyulan ürünlerin eksikliğine dayanarak kurulmuş ve büyümüştür. Örneğin, COVID-19 salgını sırasında İran'ın ventilatör (yapay solunum cihazı) ithal etmesine izin verilmemiştir ve bu şirketler bu cihazların farklı bir türünü tasarlamış ve üretmiştir. Aslında yaptırım koşulları, bu şirketlerin bazı alanlarda büyümesine ve başarıya ulaşmasına neden olmuştur.
Ancak yaptırımların dezavantajı da, bu şirketlerin ticari faaliyetlerde, özellikle ürünlerini yabancı ülkelere satmakta zorlanmaları ve rahat bir nakit akışı sağlayamamalarıdır. Aslında paraların geri dönüşü zorlaşmaktadır.
İran'da bilim tabanlı şirketlere hangi yasal destekler sunulmaktadır?
Kabul edilen yasa, gerekli yasal destekleri içermektedir. Örneğin, bu şirketler düşük faizli krediler, vergi muafiyetleri ve benzerlerinden faydalanmaktadır. Aslında, yurt dışındaki bilim tabanlı şirketler için nelerin sağlandığını, İranlı şirketler için de aynısını yapmaya çalıştık.
Bilim tabanlı şirketlerin geleceğini nasıl değerlendiriyorsunuz?
İranlılar hem zekaya hem de gerekli eğitime sahipler, bu nedenle devletçilik sorunları ortadan kaldırılırsa bilim tabanlı şirketler çok iyi işleyebilirler.
Bu bölümdeki son sorumuz olarak, Dr. Ekhtiyari, İran'ın bilim üretimi açısından dünyadaki durumu nedir?
İran, dünya nüfusunun %1'ini oluşturmaktadır ve bilim üretim endeksi açısından dünyadaki bilim üretiminin %1'inden fazlasını gerçekleştirmektedir. İran, Batı Asya bölgesinde her zaman bilim üretimi açısından birinci veya ikinci sırada olmuştur. Bilim üretiminin göstergelerinden biri de dünyadaki saygın bilim dergilerinde bilimsel makalelerin yayınlanmasıdır. Bu alanda İran'ın istatistikleri oldukça iyidir. İran'da yüksek öğrenimlilerin sayısı gibi üniversite göstergeleri de yüksektir. Bu bilimsellik gurur verici bir durumdur ve bu durum, bilim tabanlı şirketlerin geliştirilmesi ve ulusal ekonomideki paylarının artırılması için kullanılabilecek bir fırsattır.